Muallim Naci Kimdir ?
Tanzimat edebiyatı 2. dönem sanatçılarından olan Muallim Naci, Recaizade Mahmut Ekrem ile birlikte bu döneme damgasını vuran bir kişiliktir.
Asıl adı Ömer olan sanatçının lakabında yer alan Muallimliği Galatasaray Lisesindeki öğretmenliğinden gelir. Recaizade Mahmut Ekrem gibi o da Galatasaray Lisesinde öğretmenlik yapmıştır. Naci ismi ise çocukluk yıllarında okuduğu bir eserde yer alan kahramanlardan birinin adıdır. buradan esinlenen sanatçı eserlerinde Muallim Naci, takma adını kullanmıştır.
Küçük yaşta babasını kaybeden Ömer’in tüm mesuliyetini Varna’da yaşamını sürdüren dayısı üstlendi. Bu nedenle Varna’ya gönderilen sanatçı muhafazakar bir kişilik olan dayısının yanında ilk eğitimini ve tüm yaşamını etkileyecek olan karakteristik özelliklerini kazandı.
Döneminin birçok ismi yeni açılan Batılı tarzdaki okullarda ya da bizzat Batılılar tarafından açılan yabancı okullarda yetişirken Muallim Naci, dayısının da etkisiyle eski usul medrese eğitimi görmüştür.
Medreselerde çok iyi bir eğitim gören Muallim Naci, burada iyi derecede Arapça ve Farsça öğrenmiş, Divan şiirini tüm özellikleri ile kavramıştır.
Düzenli bir eğitim göremeyen sanatçı kendi gayretleri ve dönemin Avrupa hayranlığı etkisi ile Fransızcayı da öğrenmiştir.
Medeniyet Krizi
Muallim Naci, Ziya Paşa‘da olduğu gibi Osmanlının içinde bulunduğu çıkmazdan dolayı medeniyet krizi yaşamış, arafta kalmış isimlerden biridir. Hem yeni edebiyat taraftarı olmuş bu nedenle Tanzimat edebiyatında yer almış hem de kendi dönemi sanatçılara karşı eski edebiyatı savunmuş bir isimdir.
Aslında Muallim Naci’nin dönemindeki diğer isimlerle anlaşamadığı kısım onların eski edebiyatı ve bu edebiyatla birlikte tüm Doğu’yu reddetmelerinden kaynaklıdır.
Muallim Naci, yeni edebiyatı benimserken geçmişimizi ise reddetmemizin yanlış olduğunu dile getirmiş, bu nedenle doğu ile batı edebiyatının ve kültürünün sentezlenerek yeni bir edebiyat ve medeniyete sahip olmamız gerektiğini söylemiştir.
Tüm bu nedenlerle geçmişi inkar edenlere karşı amansız bir mücadeleye girişmiştir. Ne yazık ki onu anlayamayan kişiler eski edebiyat yanlısı, bağnaz ve gerici olarak onu yaftalamışlardır.
Tartışmaları
Recaizade Mahmut Ekrem’in şiir üzerine görüşleri ve bu görüşler nedeniyle Recaizade etrafında bulunan genç şairlerin Divan şiirinin yüzyıllardır süregelen kurallarını bozarak şiir yazmaları Muallim Naci tarafından oldukça sert bir şekilde eleştirilmiştir.
Çünkü yeni şiir taraftarlarının düşüncesi “eskiyi yok edemiyorsan, boz” şeklindedir. Muallim Naci ise bunu adeta ihanet olarak görür. Buna sorumlu olaraksa Recaizade’yi görür ve onu hedef alır.
O yüzlerce yıl süren şiirin geleneğinin bozulmasını aynı zamanda toplumun geleneğinin de bozulması olarak görür. Buna karşılık da toplumun bozulacağını düşünerek bu değişime, yıkıma şiddetle karşı durur.
Tüm bu çekişmeler, olumsuzluklar edebiyatımızda tek bir şeyin gelişmesine katkı sağlamıştır. O da eleştiri kültürüdür. Bu dönem sanatçıları birbirlerini ağır bir şekilde suçlasa ve eleştirse de bunu şiir ile veciz sözlerle hakaret etmeden yapmışlar bu da olağanüstü bir eleştiri – tenkit sanatının ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Bu eleştirileri Muallim Naci şiirleri ile yaptığı gibi estetik sözler yoluyla da gerçekleştirmiş ve Muallim Naci sözleri diye veciz sözlerin de ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Muallim Naci kitapları , şiirleri ve sözleri ile adını edebiyat tarihimizde unutulmayanlar listesine başarıyla eklemiştir.
Muallim Naci Şiirleri ve Şiirle ilgili Görüşleri
- Şiir, en güzel sözdür.
- Şiirde ölçü ve uyak hataları olmamalıdır. ( Recaizade’nin kafiye kulak içindir sözüne bir eleştiridir.)
- Bir edebiyatçının görevi milletin geleneksel fikirlerini yok etmek değil,geliştirmek olmalıdır. Şiir ise bunda bir araçtır.
- Şiiri harap etmek şairin en büyük hatasıdır.
- Batılı olmak arzusu ile milli özellikleri kaybetmemeli, şairin milli bir bakış açısı olmalıdır.
Eserleri
Muallim Naci Şiirleri
- Ateşpare, Şerare, Firuzan, Sünbüle, Yadigar ı Naci, Terkib i Bend, Mirat ı Bedayi
Roman
- Mehmed Muzaffer Mecmuası
Anı & Hatıra
- Ömer’in Çocukluğu (asıl adı Ömer olduğu için kendi hatıraları yer alır.)
Eleştiri
- Demdeme ( Recaizade Mahmut Ekrem Zemzeme’ye karşılık )
Dil Alanındaki Çalışmaları
- Lugat i Naci , İstilahat ı Edebiyye
Mektup
- Yazmış Bulundum, Muhaberât ve Muhaverât