Saray ve Ötesi Konusu
Saray ve Ötesi türü bakımından anı olarak adlandırılabilir. Sultan V. Mehmet’in baş katipliğine atandıktan sonraki gözlemlediği olayları anlatır.
Saray ve Ötesi’nde Halit Ziya Uşaklıgil, baş katiplikteki ilk gününü şu sözlerle dile getirir :
Bu sarayın ilk defa olarak eşiğini aşmak üzereydim ve kim bilir hayatımın kaç yılını burada , gene kim bilir ne müşkül vazifeler altında ezilerek , ne müziç çarklar arasında manevi kuvvetler kırılıp dökülerek geçirecektim.
Saray ve Ötesi Özeti
Saray ve Ötesi’nde Halit Ziya, sarayda yaşanan her türlü olaya yer vermiştir. Yüzyıllardır bitmek bilmeyen entrikaların Meşrutiyet döneminde ne şekilde kendini gösterdiğine meşrutiyetin getirdiği yeniliklere ve karşılaşılan zorluklara değinmiştir.
Eserde ismi sık zikredilen isimler ise Padişah V. Mehmet Reşat , Tevfik Paşa , İbrahim Bey , Hüseyin Hilmi Paşa ve 2. Mabeynci olan Tevfik Bey’dir.
Halit Ziya, anılarından oluşan bu eseri ele alırken bir anı gibi değilde bir roman yazar gibi işlemiştir. Bu da okurken o anı yaşamanıza imkan verir. Ahmet Hamdi Tanpınar, Halit Ziya’nın bu yönü ile ilgili şu sözleri dile getirmiştir :
Halit Ziya kadar romancı muhayyilesiyle doğmuş tek muharririmiz yoktur. Hepsi roman ya da hikaye yazmaya heveslidir.