Payitaht – Sultan Abdülhamid, filminin yeni sezonunun ilk bölümünde geçen denizaltı konusu dikkatleri Osmanlı’nın ilk denizaltı araçlarına çevirdi. Oysa Osmanlı tüm dünyadan yıllar önce bir denizaltı yapmıştı.
Yıl 1719. Sultan III. Ahmed’in dört oğlu, dört şehzade için sünnet töreni düzenlenecektir. Tören şimdiye kadar yapılan en şatafatlı sünnet töreni olmalıdır. Çünkü devir Lale Devri’dir. Gerilemenin henüz tam olarak fark edilmediği belki de kabullenilmek istenilmediği bir dönemdir.
Devletin gerilemesi bir kenara hiç olmadığı kadar zevk, şatafat ve eğlenceye düşkünlük ortaya çıkmıştır. Tüm bu şatafatın en önemli çiçeği de “Lale” olduğu için bu devir sonraki yıllarda “Lale Devri” olarak anılacaktır.
Herkesin şatafata, zevke ve eğlenceye düştüğü bu yıllarda bir şehzadenin sünneti de elbette ki buna uygun olmalıdır.
Tahtelbahir, İlk Timsah, İlk Denizaltının Ortaya Çıkışı
Sultan III. Ahmed, sünnet düğününün 13. gününde Aynalı kavak kasrında otururken denizin sularında bir köpürme başlar. İnsanlar buna bir anlam vermeye çalışırken Haliç’in o sakin sularından birdenbire bir timsah çıkar. Herkes korkar, şaşırır…
Timsah Aynalı kavak kasrına doğru yanaşmaya başlar. İnsanların hayretli bakışları arasında timsah ağzını açar ve…
Timsahın ağzından beş tane çengi çıkar. İnsanlar gördüklerine inanamamaktadır. Çengiler tahtadan yapılma bu timsahın sırtına çıkar ve dans etmeye başlarlar. Sonrasında ise timsahın açık ağzından tepsilerle yiyecekler uzatılır dışarıya. Çengiler o yiyecekleri padişaha sunarlar. Geldikleri gibi dans ederek bu beş çengi timsahın ağzından tekrar içeri girerler. Timsah ağzını kapatır. Haliç sularında bir süre yüzer ve geldiği gibi tekrar suyun dibine gömülür ve kaybolup gider.
Evet, bu bir denizaltıdır. Ama ilk denizaltının 1860’lı yıllarda Amerika’da yüzdüğü tarih kitaplarında yazılıdır. Peki bu ne ?
Bu tershanelerin baş mühendisi İbrahim Efendi’nin sünnet düğününe eğlence olsun diye yaptığı ve belki de tarihteki ilk denizaltıdır. Başarıyla yüzdürüldüğü gibi bu denizaltının bütün bilgileri Topkapı Sarayı’ndaki hazire de mevcuttur.
Yani bu anlatılan bir hikayeden ibaret değildir. Bizzat adı da Tahtelbahir’dir !..
Peki Payitaht Filmindeki Denizaltı Nedir ?
Sanayileşmenin Avrupa’da başlamasıyla birlikte denizaltı yapımı da bazı girişimciler tarafından gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Ancak sistemli bir şekilde hiçbir yerde kullanılmaya başlanmadığı bir yılda bu gelişmeler Sultan Abdülhamid’in dikkatini çeker.
Abdülhamid, bu müthiş yapı için özel bir bütçe ayırır ve Avrupa’dan iki adet denizaltı siparişi verdirir. Denizaltılar Osmanlı topraklarına parçalara ayrılarak gönderilir. Çünkü bu dev yapının başka türlü taşınması çok zordur. Ancak filmde iddia edildiğine göre Avrupalılar parçalarla oynayarak Osmanlı’nın denizaltılarından tam olarak faydalanamamasını arzu ederler. Ancak Osmanlı mühendisleri yaptıkları zekice düzenekler ile hatalı kısımları onarmayı başarır ve denizaltılar yüzer vaziye gelir. Avrupalılar bu hadise karşısında adeta şok olmaktadır.
Devrin hasta adamı, devrin en büyük devletlerinde olmayan bir güce sahip olmuştur.
Herald Gazetesi, bu şaşkınlığı şu ifadelerle okurlarına duyurmuştur.
Akşamüstü saat 2.30’da, Nordenfelt’in yaklaşmasıyla Galata Köprüsü’nden sürpriz ve hayranlık uğultuları yükseldi. Daha hafif gemilerin arasından ustaca süzülerek Haliç’ten hızla geliyordu ve hiç yavaşlamadan köprüden geçti, açıklığın darlığı ve ters akıntı hesaba katıldığında bu hiç de kolay bir iş değildi. Hakkında, genel kanıya uygun olarak yapılan yorumlan duymak çok eğlenceliydi, çünkü sadece kubbesi ve torpido tüpünün üstü gibi az bir kısmı görülebiliyordu ve bu kısımlar o mesafeden kolaylıkla bir deniz canavarının kamburuna ve yüzgeçlerine benzetilebilirdi.
Üsküdar adlı bir buharlı gemiye saldırması emredilmişti. Birdenbire gözden kayboldu, kısa zaman sonra geminin diğer tarafına geçmiş olarak ortaya çıktı. Sanki atışını yapmak için dalmış, sonra da takip edilmeyi önlemek ister gibi kendisini kapatmıştı. Sultan geminin performansından yüksek derecede tatmin olduğunu ifade etti.