Oğuz Atay Etkilendiği Kişi ve Etkilendiği Akımlar
Oğuz Atay Etkilendiği kişi ve Akımlar
Bugün 13 Aralık 2020. Son dönem Türk edebiyatının en etkili roman yazarlarının başında gelen Oğuz Atay’ın ölümünün 43. yıl dönümü. Usta sanatçı Oğuz Atay’ın ölümünün üzerinden geçen 43 yıl geçmesine rağmen sanatı ve Türk romanına getirdiği anlayış hiç eksilmediği gibi hayran kitlesini de günden güne artırdı. Peki usta sanatçıyı Oğuz Atay’ı etkileyen kişi ve sanat anlayışını oluşturmasında rol oynayan akım ne ? Oğuz Atay edebiyatımızda Modernizm olarak bilinen akımın en önemli ismidir belki de. Modernizm akımına baktığımızda Oğuz Atay’ın etkilendiği kişileri görmemiz mümkündür. Modernizm, gelişen teknoloji ile birlikte ortaya çıkan ve geçmişe dair bilinen ne varsa (sanat anlayışları,gelenekler vs.) her şeyin terk edilmesi gerektiğini savunan bir akımdır. Aynı zamanda Modernizm, anlaşılmaz çağrışımlara yer veren bir sanat anlayışıdır ki Oğuz Atay bunu edebiyatımızda en başarılı uygulayan isimdir. Romanda kahramanı ve onun yaşadığı dünyadaki çağrışımlarını ele almak içinse bilinç akışı, ruh, psikoloji gibi bireyin içine yönelmeyi gerektiren kavramlara yakın olma gerekliliği ortaya çıkar. Şunu da unutmamak gerekir ki her yazar oluşturduğu kahramanlarında bir parça da olsa kendi ruh dünyalarını yansıtır. Özellikle Tutunamayanlar romanına baktığımızda Oğuz Atay’ın karmaşık bir ruh haline sahip olduğunu, çağrışımlarını ve iç dünyasındaki çatışmayı görebiliriz. O halde Oğuz Atay’ı Etkileyen kişilerin de Sembolist, Saf Şiir Etkisinde, Sosyalist ve Ruhçu kişiler olması beklenir.
#1 Ahmet Hamdi Tanpınar
Oğuz Atay'ı etkileyen isimlerin başında gelir. Edebiyatımızda Saf Şiir'in en önemli isimlerinden olan ve Bergson Felsefesi'ndeki zaman anlayışını şiirlerinde yansıtmaya çalışan ve geçmişe özlem duyan bu isim bilinç altındaki düşünceleri açığa çıkarmaya çalışmasıyla Oğuz Atay etkileyen kişidir.
#2 Franz Kafka
Dönüşüm romanıyla Dünya edebiyatına adını altın harflerle yazdıran Franz Kafka'da Oğuz Atay'ı etkileyen isimlerin başında gelmektedir. Kafka'yı anlamak için onun en meşhur romanı olan Dönüşüm'e baktığımızda Kapitalist sisteme karşı yazılmış olup ezilen kesimin yanında durduğunu ve bunu yaparken de kahramanın ezilmekten bir böceğe dönüştüğünü bize gösterir. Bu bir distopya değildir. Burdaki dönüşüm semboliktir ki aynı zaman da kahramanın iç dünyasında hissettiklerini çağrışımlarla okura aktarmak ister. İşte bu Oğuz Atay'ın romanlarında da etkili bir biçimde ortadadır.
#3 Dostoyevski
Rus ve dünya edebiyatının en önemli isimlerindendir Dostoyevski. Onun romanlarına baktığımızda hayat mücadelesi içinde zorluklara karşı mücadele eden ve hayata tutunmaya çalışan kahramanları görürüz. Oğuz Atay'ın romanlarında da sürekli savrulan ve hayata tutunmaya çalışan kahramanları vardır ki Dostoyevski'den etkilenmediğini kimse inkar edemez.
#4 James Joyce
Ekspresyonizm yani dışavurumculuk olarak da bilinen edebi akımın en önemli isimleri arasında yer alır James Joyce. O da Oğuz Atay'ı Etkileyen Kişi olarak edebiyat dünyasına geçmiştir. En büyük Ekspresyonistlerden biridir ki Ekspresyonizm akımının temel özelliği bireyin iç dünyasını, bütün çıplaklığı ile ortaya çıkarmaya çalışan bir akımdır. Aslında Oğuz Atay'ı asıl etkileyen akımın kendisidir. James Joyce bu akımın en önemli ismi olduğu için haliyle Oğuz Atay onun eserlerini özellikle örnek alır.
#5 İvan Aleksandroviç Gonçarov
Aslında bir Realist olan Gonçarov, Oblomov romanı ile dünya edebiyatını derinden sarsmış hatta "Oblomovism" adında bir akım dahi başlamıştı bir dönemler. Peki Gonçarov'un Oblomov'u nasıl bir kahramandı ? Bu soruya vereceğimiz cevap Oğuz Atay'ı bulmamızı da sağlayacak. Tüm dünyada Oblomovluğu oluşturan ve insanların kendi durumlarını izah ederken bile Oblomov oldum diye bahsettiği Oblomov, Gonçarov tarafından tembel, miskin ve pesimist(karamsar) bir karakterdir. Ancak onu bu hale getiren insanlara karşı duyduğu korku ve güvensizliktir. Sizce Oğuz Atay'ın Selim Işık'ında da bu özellikler yok mu ? Neredeyse bu iki karakter birbirinin fotokopisi gibidir. Belki de Selim Işık, Oğuz Atay'ın kendisidir.