MODERNİZM NEDİR ?
19.yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan bir akımdır. Temelleri Reform ve Rönesans hareketlerine dayanır. Özellikle Rönesans ile birlikte başlayan her türlü gelişme ve yenilik eski olana karşı bir reddediş ya da eskiyi yeniye uyarlama anlayışı ortaya çıkarmıştır.
Tüm sanat dallarında kendini gösteren modernizm, edebiyatta da aynı anlayışla ortaya çıkmıştır. Sıradan, belli kalıplarla ortaya konulan edebi eserlere karşı çıkmıştır modernizm.
Modernizm’i basit bir şekilde ifade etmek ise çok zordur. Çünkü modernizm yeni olanı savunurken eski olana karşı çıkar. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir şey vardır. O da modernizmin bugün yeni olarak savunduğu şeylerin üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra eskiyeceğidir. Yani kendi savunduğu yapıya da belli bir süre sonra karşı çıkan bir yapı ortaya çıkar.
MODERNİZM’İN ÖZELLİKLERİ
- Modernizm, reform ve rönesans hareketleri sonucu ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla akla ve bilime önem verir.
- Akla ve bilime önem vermesi ise nesnelliği ortaya çıkarır. Yani modernizmde tek bir gerçeklik vardır. O da herkes tarafından aynı kabul edilen şeydir.
- Reform hareketlerinin etkisiyle her şeyi sorgularlar. Bu da aklın bir gereğidir. Yaşamdaki her şey sorgulanmaya ve neden – sonuç ilişkisi ile mantıklı cevaplar aranmalıdır.
- Onlara göre ahlak denilen kavram evrenseldir. Herkesin ortak kabul ettiği doğrular vardır.
MODERNİZM’İ ESAS ALAN ESERLER
- Modernizm’i esas alan eserlerin ilk ve en önemli özelliği yerleşik değerlere olan isyandır. Eski ve yerleşik olanı değiştirme çabası vardır.
- Dil ve anlatımda geleneksel tekniklerden kurtulmak istenmiş ve yeni arayışlara girilmiştir. Bu da ağır – sembolik bir dilin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
- Modernizm’i esas alan eserlerin bir diğer önemli noktası ise çağrışımlara sık yer verilmesidir. Özellikle psikoloji biliminin gelişme gösterdiği 1900’lü yıllar modernist sanatçıları da etkilemiş, bu bilimin en önemli araçları olan psikanaliz, bilinç akışı gibi yöntemlere eserlerde yer verilmiştir.
- Psikoloji’ye önem vermesi nedeniyle eserler genellikle bireyin iç dünyasını esas alan tarzdadır.
MODERNİZM’İ ESAS ALAN YAZARLAR
Modernizm, 19. yüzyıl Avrupa’sında ortaya çıkmasına rağmen Türk edebiyatındaki yerini ancak Cumhuriyet döneminde almıştır. Özellikle 1950 – 1980 yılları arasındaki birçok yazar modernizmi esas alan eserler ortaya koymuştur. Bunların başında ise Cumhuriyet döneminin en önemli hikaye yazarlarından olan Sait Faik Abasıyanık gelir.
Aylak Adam ve Anayurt Oteli gibi önemli eserlere imzasını atan Yusuf Atılgan ise modernizmin edebiyatımızdaki ilk başarılı isimlerindendir. Eserlerinde psikolojik yabancılaşmaya yer vererek bireyin iç dünyasını esas almıştır.
Modernizm ile birlikte post-modernizm denilince akla en çok gelen isim ise Oğuz Atay’dır. Oğuz Atay, modernizmi edebiyatımızda en etkili kullanan ve onun anlaşılmaz çağrışımlarını en iyi yansıtan isimdir. Bugün dahi onun eserleri tekrar tekrar okunmasına rağmen okurda farklı çağrışımları uyandırır.
Özellikle Tutunamayanlar adlı eseri modernizmin en güzel örneklerinden gösterilir. Hem bireyin iç dünyasını esas alması hem psikolojik durumları yansıtması hem de dilindeki geleneksel dışı unsurlar onu önemli bir noktaya taşır.
MODERNİZM VE POSTMODERNİZM
Modernizm ile postmodernizm’i tam olarak birbirinden ayırmak imkansızdır.
Birinin bittiği – diğerinin başladığı nokta belirsizdir.
İkisi arasındaki temel farklar ise şu şekildedir :
- Modernizm aklı savunurken
Postmodernizm yaşamın mantıksızlıklardan oluştuğunu savunur.
- Modernizm’e göre evrensel değerler vardır.
Postmodernisler ise özellikle II. Dünya Savaşı’nın çıkardığı yıkım nedeniyle evrensel değerlerin olmadığını iddia ederler.
- Modernizm, insanlığın ilerlemesi için rasyonel düşünceye ve bilime güvenirken,
Postmodernizm irrasyonel bir bakış açısı benimsemiştir.
- Modernistler politik olmaktan kaçınırken
Postmodernistler politika ile fazlasıyla ilgilenir.
- Modernizm 19.yüzyılda ortaya çıkmışken
Postmodernizm II. Dünya Savaşı yıllarında ortaya çıkmıştır.