Milorad Paviç Hazar Sözlüğü
Sırp yazar Milorad Paviç Hazar Sözlüğü adlı dünyaca meşhur olan sözlük – roman karışımı bu eserini 1984 yılında kaleme almıştır. Aradan geçen 37 yıl eserin popülaritesini daha da artırmasına neden olmuştur.
Milorad Paviç Hazar Sözlüğü adlı eserinde Hazarların Din Değiştirme olayını diğer bir deyişle Hazar Tartışmalarını konu edinir. Eser 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Kırmızı Kitap (Hristiyanlar), İkinci bölüm Yeşil Kitap (Müslümanlar), Üçüncü bölüm ise Sarı Kitap (Yahudiler) adıyla yayınlanmıştır.
Hazar Sözlüğü’nün birçok ilginç yanı olmakla birlikte en ilginç yanının cinsiyete göre eril ve dişil basıma sahip olmasıdır. Daha ilginç olanı ise bu iki basım arasındaki tek farkın bir paragraftan ibaret olmasıdır.
Hazar Sözlüğü Konusu
Hazar Sözlüğü konusu Hazarların Din Değiştirme olayını ele alır. Hazar Tartışması ya da Hazar Din Tartışması olarak bilinen olayın rivayeti ise şu şekildedir :
” 8. ya da 9. yüzyılda geçtiği iddia edilen olaya göre Hazar Kağan’ı bir rüya görür.Rüyasında bir melek kağana ‘Tanrı niyetine onay verse de eylemlerine onay vermiyor.’ demiştir. Bu rüyayı yorumlamaları için Hazar Kağan’ı üç semavi dinden bir tane bilge kişiliği huzuruna çağırttırır. Müslüman din adamı; Hristiyan filozof ve Yahudi haham, hükümdarın gördüğü rüyayı yorumlamaya başlarlar.
Üç semavi dinin temsilcileri arasında başlayan yorumlar bir süre sonra tartışmaya dönüşür. Tartışmaya prenses Ateh’te katılmış ve dikkatle din adamlarını dinlemektedir. Kırmızı Kitap’ta bahsedilen ve Hristiyan filozof tarafından dillendirilen görüşlere Kağan tam ikna olacakken Prenses Ateh devreye girer ve sözleri ile Kağan’ın kararını değiştirmesine sebep olur. Bunun üzerine İslamiyetin temsilcisine kulak veren ve Yeşil Kitap’ta bu görüşlerin yazıldığı sözlere ikna olmak üzere olan Kağan bir kez daha Ateh’in sözleriyle kararını değiştirir. Son olarak Yahudiliğin temsilcisi olan hahama yönelir. Ancak Ateh bir kez daha devreye girerek hükümdarı kararından vazgeçirir.
Prenses olduğu bilinen Ateh’in hükümdara olan yakınlığı ise bilinmemekte olup sözleriyle hükümdarı etkilemesinden yola çıkılarak eşi ya da kardeşi olabileceği varsayılmaktadır. Ancak günün sonunda Ateh’in Kağan’ı vazgeçirmeleri rüya yorumunun sonuçsuz kalmasına yol açmış ve Ateh dinlerin şeytanları tarafından cezalandırılmıştır.
Hazar Sözlüğü Arka Kapak
Borges, Nabokov, Calvino ve Eco… Yüzyılımızın imgeler ve rüyalarla oynayan dahilerine Milorad Paviç’i de ekleyin! Yüzyılın en heyecanlı, hayal gücü en yüksek edebiyat eserlerinden biri olan bu muzip kitap, çekinmeden söyleyebiliriz ki bir edebiyat şaheseri… – Sunday Times
20. yüzyılın dahilerinden Milorad Paviç’in başyapıtı Hazar Sözlüğü yalnızca tarihi bir hadise ve oluşturduğu literatürle, Hazar halkının din değiştirmesi ve üç semavi dinin mensuplarının bu olayla alakalı olarak kaleme aldıklarıyla ilgilenmiyor. Aynı zamanda karşınızdaki, okumaya istediğiniz maddesinden başlayabileceğiniz bir sözlük-roman!
Tedirgin olmayın. Hazar Sözlüğü’nün dairesel labirentine çekinmeden girin. Yazarının da söylediği gibi ister sonundan başlayın okumaya ister ortasından, isterseniz de daldan dala atlar gibi madde madde gezin: Bu romanın başı, gidişatı ve sonu zaten sizin zihninizde belirlenecek.
Labirentin içinde pek çok şeyle karşılaşacaksınız: Başkalarının rüyalarında gezen rüya avcıları, çağları aşan aşklar, ölümcül aynalar, sihirli meyveler, zehirli kitaplar, dipsiz vazolar… Korkmayın. Bırakın Paviç’in maceraperest evreni ve zamanın, dillerin, okumanın, yazmanın, rüya görmenin ve neden olmasın, ölümün gizemi ele geçirsin sizi.
“Zamanın aktığı yönü unutursan, pusula olarak aşkı kullan.”
Eserin son baskısı KETEBE yayınları tarafından dilimize kazandırılmıştır.1