Ahmet Vefik Paşa
Tanzimat 1. Dönem sanatçısı ve devlet adamıdır. Türkçülük hareketinin öncülerinden kabul edilir. Onun edebiyatımızdaki en önemli yanı tiyatroya duyduğu ilgi ve Batı edebiyatından yaptığı çevirilerdir.
Ahmet Vefik Paşa Tiyatroculuğu
- Ahmet Vefik Paşa, Tanzimat 1. Dönem isimlerinin birçoğunda olduğu gibi tiyatroya büyük ilgi duymuştur. Batı edebiyatının en önde gelen isimlerinden olan Moliere’in birçok eserini edebiyatımıza uyarlama yoluyla çevirmiştir.
- 17. yüzyılda Avrupa’da yayılan ve daha sonra etkisini kaybeden Klasisizm akımının edebiyatımızdaki Şinasi ile birlikte tek temsilcisidir.
- Tiyatroya duyduğu aşırı ilgi Bursa Valiliği yaptığı sırada bu şehre bir tiyatro binası yaptırmasını sağlamıştır. Bursa halkının tiyatroyu sevmesini amaçlayan sanatçının yaptırdığı bu bina günümüzde halen kullanılmaktadır. Bu nedenle Ahmet Vefik Paşa Bursa’da ismi en çok tanınan sanatçılardandır.
- Ahmet Vefik Paşa çevirileri ile ön plana çıktığı gibi “Zor Nikah” adlı eseriyle edebiyatımızdaki ilk çeviri tiyatroyu ortaya koyarak ilk’ler arasına adını yazdırmayı başarmıştır.
Türkçülük, Dil ve Tarih Alanındaki Çalışmaları
Ahmet Vefik Paşa Türkçülüğün edebiyatımızdaki ilk isimlerinden biri olarak kabul edilir. Bunun nedeni ise dil ve tarih alanındaki yapmış olduğu çalışmalardan kaynaklanmaktadır.
Son dönem Osmanlısına kadar gerek eğitim kurumlarında gerekse sosyal yapı içerisinde Türk tarihi Osmanlı tarihi ile sınırlandırılarak anlatılmaktadır. Buna ilk kez Ahmet Vefik Paşa ses yükseltir. Türk tarihinin Osmanlıdan ibaret olmadığını, Türklerin kökünün çok daha eskilere dayandığını dillendiren isimlerin başında yer alır.
Onun bu savları sadece lafta kalmamış, araştırma yapmasını ve iddialarını ispatlamaya çalışmasına da neden olmuştur. Bu da günümüzde dahi önemini koruyan tarihi belgelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
- Ebul Gazi Bahadır Han Şecere i Türki adlı eserini o dönem Osmanlı Türkçesine çevirmiştir. Türk Tarihi kitabı olan bu kitap hem onun savlarını güçlendirmesi bakımından önemliyken hem de Ahmet Vefik Paşa’nın Türkçülüğü göstermesi bakımından önem arz eder.
- Ahmet Vefik Paşa Lehçe i Osmani adlı eseri de Türk tarihi ve dili açısından büyük öneme sahiptir. Türkçe sözlük olan eser Türkçeden Türkçeye ilk sözlük olma özelliği taşır. Bu güne kadar yazılan tüm sözlükler bir başka dildeki kelimelerin Türkçe karşılığını verirken Ahmet Vefik Paşa Lehçe i Osmani adlı eserinde unutulmaya yüz tutmuş Türkçe kelimelerin karşılığı olan yeni Türkçe kelimeleri yazmıştır.
NOT: Ahmet Vefik Paşa çevirileri ile daha çok tanınır. Hem Batı edebiyatından hem de Türk lehçelerinden birçok çeviri yaptığı gibi Yusuf Kamil Paşa tarafından çevirisi yapılan ” Telemak” adlı eseri yeniden çevirerek Türkçeye kazandırmıştır.
Ahmet Vefik Paşa Eserleri
- Lehçe i Osmani : Türkçeden Türkçeye yapılan ilk sözlük çalışmasıdır.
- Şecere i Türk : Ebul Gazi Bahadır Han Şecere i Türk eserini Çağatay Lehçesinden Osmanlı Türkçesine çevirmiştir.
- Fezleke i Tarih i Osmani : Osmanlı tarihini ele alan bir tarih kitabıdır. O dönem eğitim kurumlarında ders kitabı olarak okutulması bakımından oldukça önemlidir.
- Müntehebat ı Durub ı Emsal : Atasözlerinin yer aldığı bir çalışmadır.
- Bunların haricinde Ahmet Vefik Paşa çeviri yoluyla Moliere’in 16 eserini Türkçeye kazandırmıştır.