Afife Jale Biyografisi
Afife Jale Kimdir ?
Afife Jale, 1902 yılında İstanbul – Kadıköy’de dünyaya gelmiştir. Dünyaya geldiği dönem Osmanlı devletinin en buhranlı dönemleridir. O henüz çocukluk yıllarını yaşamaya başladığında 5 yaşında iken Sultan II. Abdülhamid Han 31 Mart 1908 tarihinde askeri darbe ile devrilecek ve ülke yönetimi İttihat ve Terakki Cemiyetinin eline geçecektir.
İttihatçıların ülke yönetimini ele geçirmesi Tanzimat yıllarından beri en büyük siyasi silah olarak kullanılan tiyatronun Osmanlı topraklarında yeniden popülerlik kazanmasına neden olacaktır ki Afife Jale’nin de kaderini çizecek olan olaylar silsilesi böylece başlayacaktır.
Afife Jale okul çağına geldiğinde İstanbul Kız Sanayi Mektebi’ne başlamıştır. O bu mektepte eğitimini sürdürdüğü yıllarda ise İttihatçıların etkisi iyiden iyiye ülke yönetimine yansımıştır. Kontrolü tamamen ele geçiren ve padişahı bir kukla lidere çeviren ittihatçılar Sultan Abdülhamid döneminde yapamadıkları hemen her şeyi tek tek faaliyete geçirmeye başlamışlardır ki bunların ilki tiyatrodur.
1914 yılında İstanbul Belediyesi bünyesinde açılan Dârülbedâyi ise bunun ilk somut örneğidir. Başta okul olarak açılsa da Dârülbedâyi sonraki yıllarda tamamen tiyatro topluluğu haline getirilmiştir. Günümüzde İstanbul Şehir Tiyatroları adıyla varlığını sürdüren bu kurumda Afife Jale henüz 16 yaşındayken sahne almış ve Türk tiyatro tarihine geçmeyi başarmıştır. Çünkü o 16 yaşında iken takvim yaprakları 1918 yılını göstermektedir ki bu tarihten önce tiyatro faaliyetlerinde kadın rolleri hep zenne adı verilen erkek oyuncular tarafından canlandırılmıştır. Zenneliğin sona ermesi ve ilk kez bir kadının tiyatro oyuncusu olarak yer alması Afife Jale ile gerçekleşmiştir.
Ülke yönetimi her ne kadar İttihatçı örgütün elinde bulunsa da hem halkın mutasavvıf oluşu hem de saltanat ile hilafetin varlığını güç de olsa sürdürmesi tiyatronun halkın nazarında tehlikeli ve dine aykırı bir uğraş olarak görülmesine neden olmuştur ki böyle bir uğraş içinde bir kadının sahne alması da tepkileri de beraberinde getirmiştir.
Afife Jale Tatlı Sır Oyunu
Afife Jale, Tatlı Sır isimli tiyatro oyununda sahne alırken gelen tepkiler üzerine polis tiyatroyu basmıştır. Bu Afife Jale’nin ilk kez baskına uğradığı tiyatrodur. Ancak Kınar Hanım adındaki bir kadın tarafından kaçırılarak yakalanmaktan kurtulmuştur.
Afife Jale Odalık Oyunu
Tatlı Sır oyunundan sonra Odalık oyununda da sahne alan Afife Jale yine polis baskınıyla karşılaşmış bu sefer de makine odasına saklanarak kurtulmuştur.
Art arda polis baskınlarından kurtulmayı başaran Afife Jale üçüncü defa sahne aldığında ise polise yakalanmaktan kurtulamamıştır. Onun polisten kaçmaya çalışması ve sonunda yakalanması ve toplumca yasak olan olduğu gibi dinen de caiz olmayan bir eylemi gerçekleştirmesi üzerine babası tarafından evlatlıktan reddedilmiştir.
Afife Jale’nin bu tiyatro faaliyetleri tepkileri günden güne artırmış 1921 yılında Müslüman kadınların tiyatroda rol alamayacağı bildirilmiştir. Böylelikle Cumhuriyetin ilanına kadar Dârülbedâyi’de oyun oynayamayan Jale, 1923 yılında Cumhuriyetin ilanıyla birlikte bu yasağın kalkması sonucu yeniden oyunlarına başlamıştır. Burhanettin Tepsi Kumpanyası ile Anadolu’da sahne almaya başlayan Afife Jale, geçirdiği rahatsızlıklar sonucunda Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları bölümüne kaldırılmıştır.
Rahatsızlığı sürecinde uyuşturucu bir madde olan morfin kullanmaya başlayan Afife Jale bir müddet sonra morfin nedeniyle uyuşturucu bağımlısı hale gelmiştir. Bağımlılığı nedeniyle çevresinde kimsesi kalmayan Afife Jale aş evlerinden yediği yemekle yaşama tutunmaya çalışmış gecelerini ise park köşelerinde geçirmiştir.
Takvim yaprakları 1941’i gösterdiğinde ise henüz 39 yaşında olan Afife Jale kurtulamadığı uyuşturucu bağımlılığı nedeniyle hayata veda etmiştir.