KUTADGU BİLİG NE DEMEK ?

Kutadgu Bilig, Türk edebiyatının en önemli yazılı metinlerindendir.

Öz Türkçe bir isim olan Kutadgu Bilig’in ne demek olduğuyla ilgili “mutluluk veren bilgi” anlamının haricinde “hükümet olma bilgisi” – “devlet olma bilgisi” de söylenebilir.

Karahanlı Devleti’nde vezirlik görevi de yürütmüş olan Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.

Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a eser sunulmuştur.

DİL VE ANLATIM ÖZELLİKLERİ

Eser Türk edebiyatının en önemli yazılı metinleri arasındadır. İslamiyeti ilk kabul eden Türk devleti Karahanlılar döneminde yazılmış olması ise onu ayrıca önemli kılar. Çünkü eser dil ve anlatım bakımından hem İslamiyet öncesi Türk dilinin özelliklerini yansıtırken hem de İslamiyet’in kabulüyle birlikte etkisi altına girilmeye başlanılan Arap edebiyatının özelliklerini bir arada yansıtır. Bu nedenle Kutadgu Bilig, Geçiş Dönemi eseri olarak nitelendirilir.

Eserin içerisinde dörtlüklerin (Türklere has nazım birimi) hem de beytlerin(Araplara has nazım birimi) yer alması onun geçiş dönemi özelliği sergilediğinin görünen en büyük kanıtıdır.

Kutadgu Bilig yazarı Yusuf Has Hacip, eserini Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han‘a sunmuştur. Türk edebiyatındaki ilk siyasetnamedir.

KUTADGU BİLİG ÖZELLİKLERİ

11. yüzyılda yazılmış ve Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
Geçiş Dönemi (İslamiyet öncesi ve islami dönem) eseridir.
Siyasetname’dir.
Devlet idaresinin nasıl olması gerektiğiyle alakalı öğütler içerir.
Nasihatname’dir.
Alegoriktir. Türk edebiyatındaki ilk alegorik eserdir.

Eser dört ana karakter üzerinden anlatılmıştır.

Küntogdı (Gün Doğdu) : Hükümdardır. Adaleti sembolize eder.

Aytoldı ( Dolunay) : Vezirdir. Saadeti ve devleti sembolize eder.

Ögdilmiş ( Övülmüş) : Vezirin oğludur. Aklı ve bilgiyi sembolize eder.

Odgurmış ( Uyanmış) : Vezirin kardeşidir. Akıbeti yani ömrün sonunu sembolize eder.

Arap edebiyatının Türk edebiyatını etkilemeye başladığı ilk eserlerdendir. Aruz ölçüsü ile yazılması beytlere yer verilmesi buna örnektir.
Arap edebiyatının etkisi çok sınırlıdır. Yabancı kelime yok denecek kadar azdır.
Eserin alegorik olmasının başlıca nedeni hükümdara öğüt vermesinden kaynaklanır. Hükümdara devletin nasıl yönetilmesi gerektiği ile ilgili bilgiler vermektedir. Muhatap hükümdar olduğu için doğrudan öğüt verilemeyeceği için dört ana karakterin sembolize edilmesiyle öğütler aktarılmıştır. Bir nevi subliminal mesaj ile hükümdara nasihat edilmiştir.
Türk devlet geleneği hakkında bilgiler verir. Hükümdara sunulması ise Türk hükümdarlarının engin hoşgörüsünü yansıtmaktadır.
11. yüzyılda yazılmıştır.
Türk edebiyatındaki ilk mesnevi Kutadgu Bilig’dir.
6645 beytten oluşmaktadır.
Üç nüshası mevcuttur. (Fergana-Viyana-Mısır)

KUTADGU BİLİG UNESCO

Kutadgu Bilig, Azerbaycan ve Kazakistan’ın desteğiyle 2019 yılı için “Kutadgu Bilig’in Yusuf Has Hacip tarafından yazılışının 950. yıl dönümü” Unesco Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri Programı’na alınmıştır.(Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.)

KUTADGU BİLİG SÖZLERİ

Akıl senin için iyi ve yeminli bir dosttur. Bilgi senin için çok merhametli bir kardeştir.
Akıl süsü dil, dil süsü sözdür. İnsanın süsü yüz, yüzün süsü gözdür. İnsan sözünü dili ile söyler; sözü iyi olursa, yüzü parlar.
Büyüklük taslayan, kibirli ve küstah adam, tatsız ve sevimsiz olur; kibirli insanın itibari günden güne azalır.
Doğan ölür, ondan eser olarak söz kalır. Sözünü iyi söyle, ölümsüz olursun.
Diline ve gözüne sahip ol, boğazına dikkat et; az ye, fakat helal ye.
Çok mal aç gözlüyü doyurmaz. Ecel gelince pişman olur, fakat artık işini yoluna koyamaz.
Akıl bir meşaledir. Kör için göz, ölü vücut için can, dilsiz için sözdür.

Bildiri