TERCÜME İ MANZUME

TERCÜME İ MANZUME

Tanzimat edebiyatının kurucu isimlerinden olan İbrahim Şinasi‘nin 1859 yılında Lamartine , Racine , La Fontaine gibi Fransız edebiyatının en önemli isimlerinin şiirlerini Türkçeye tercüme ettiği önemli bir eseridir.

Eserin edebiyatımızdaki en önemli yanı ise Divan şiirinin etkisinin devam ettiği bir dönemde yazılmış olmasıdır. Bu nedenle ilk olma özelliği taşır.

TERCÜME İ MANZUME’DE FRANSIZCA ETKİSİ

Osmanlı’nın son dönemlerini yaşadığı 1800’lü yıllarda Avrupa’nın en gelişmiş devleti Fransa’dır. Her ne kadar o dönemin en büyük askeri gücü İngiltere olsa da kültürel bakımdan Avrupa’yı şekillendiren devlet Fransa olmuştur. Bunun nedeni ise birçok Fransız şairin ortaya koydukları yapıtlar ile yüzyıllar öncesinden halkı kraliyet düzenine karşı baş kaldırmaya teşvik etmeleri olmuştur. Tüm bunların sonunda ise Fransız İhtilali meydana gelmiş ve Fransa’da büyük bir değişim başlamıştır.

Fransız ihtilalinin meydana getirdiği bu büyük değişim kısa sürede tüm Avrupa’ya yayılmış bu da Avrupa halkı arasında Fransa’ya ve Fransız halkına karşı bakışı değiştirmiştir.

LALE DEVRİ VE FRANSA İLE İLK TEMAS

Henüz Fransız ihtilali gerçekleşmeden oradaki bu gelişmeleri daha yakından takip etmek isteyen Osmanlı devleti 1720 yılında yani Fransız ihtilalinden 73 yıl önce Paris’e Yirmi sekiz Mehmet Çelebi’yi elçi olarak tayin etmiştir. Bu da Osmanlı’da Avrupa denilince ilk olarak Fransa’nın geldiğini gösterir. Buna tüm Batı toplumu için Ala Franga tabirini kullanılması da örnektir.

Tüm bu nedenlerle Şinasi, eserinde Fransız şairlere yer vermiştir.

FRANSIZ İHTİLALİ’NİN ETKİSİ

Fransız ihtilali, topla silahla değil kalem ile gerçekleştirilen bir ihtilaldir. Monarşik düzenin edebiyatla yıkılabileceği tüm dünyaya gösterilmiştir.Tüm bu gelişmeler Jön Türkler tarafından örnek alınmış ve Osmanlı devletindeki çöküşün durdurulmasının tek çaresi olarak Osmanlı hanedanın yıkılması gerektiği görüşü ağır basmıştır. Bunun içinde yapılması gereken bellidir. Fransız yazar ve şairler ne yaptıysa aynısı Osmanlı’da yapılmak istenmiş ve Tanzimat edebiyatının temelleri bu şekilde atılmıştır. Tercüme i Manzume ise henüz Tanzimat edebiyatı başlamadan kaleme alındığı için büyük önem arz eder.

Şinasi ‘nin Tercüme i Manzume Adlı eserinden bazı örnekler

Racine Esther Piyesinden

Hüdâ-yı mutlak-ı arz u semâvât azze sübhâne
Değildir öyle kim sehv anı tasvîr eyler â’yâne

Adıdır lem-yezel, sun’udur âlem, istimâ eyler
Figânın ol hakîrin kim anı rencide eylerler ^{bartin.edu.tr}

Racine Athalie Eserinden

mefâ’îlün / mefâ’îlün / mefâ’îlün / mefâ’îlün ( . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ _ )

“Verir akvâtını efrâh-ı tuyûrun Ma’bûd
Lûtfudur âlemiyân üzre serâser memdûd

Padişâhân-ı milel sâcid olup pîşînde
Bûs eder hâkini akdâm-ı şeref-pinhânın

Eyâ Beytü’l-Mukaddes bâis-i derdi dilimsin sen
O hüsnün kangı el selbeyledi bir günde hep birden ^{bartin.edu.tr}

Lamartine Souvenirs Şiirinden

Eylesem seyr şu yıldızları ger
Kim eder perde-i leyli pür-fer
Vechini sanki bana arz eyler
Çeşmime hoş görünen her ahter

Beni enfâs-ı nesimin ne zamân
Bû-yı ezhâr ile etse sekerân
En güzel râyihası içre hemân
Hep senin nefhanı koklar dil ü cân ^{bartin.edu.tr}

Gilbert ‘in Şiirinden

Bir ziyâfettir hayât oldum misafir ben ana
Bir dem aldım lezzetin meyyâl-i mevtim hâliyâ
Cân verip de refte refte vardığım kabr üstüne
Kimsecik bir katre gözyaşı döküp etmez fedâ ^{bartin.edu.tr}

La Fontaine Kurt ile Kuzu Fablı

mefâ’îlün / mefâ’îlün / fe’ûlün ( . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ )

Nedir el hükmü li’l-gâlib meâli
Bilinmekçün getirdik bu misâli ^{bartin.edu.tr}

Yukarıdaki kalıplardan görüleceği gibi Şinasi Tercüme i Manzume adlı eserinde biçim bakımından eskiye (divan şiirine) bağlı kalırken içerik olan yeniye(batı edebiyatı) yer vermiştir.