Kağan Memiş SARIÇOBAN
Mi Edat Mı Ek Mi ?
Soru eki ya da soru edatı dilimizde tartışmalı konulardan biridir. Kaynaklar tarandığında ekin/kelimenin türünün ne olduğu konusunda birlik yoktur. Kaynakların bir kısmı yazılışından dolayı mI, mU’yu edat olarak adlandırırken bir kısmı da ek olduğunu savunur. İşlev bakımından ise çekim eki olduğu konusunda birlik vardır.
Mİ,mU’nun kendinden önceki kelimelere bitişmediğinden dolayı bazı kaynaklarda edat olarak , bazı kaynaklarda ise tek başına bir anlam ifade etmemesinden dolayı ek olarak tanımlanmıştır.
Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulunun kararıyla okullarda okutulan Türk Dili ve Edebiyatı (9,10,11,12) ders kitaplarına da soru ekine/edatına yönelik yaklaşımlarda tam bir birlik yoktur. Detaylı açıklama verilmemiş , birkaç örnek üzerinden ekin işlevi öğrencilere buldurulmaya çalışılmıştır.
9. Sınıf TDE ders kitabında çekim ekleriyle ilgili bir örnek ile genel bir açıklama yapılmıştır.
‘’ Çekim ekleri kelimelerin diğer kelimeler ile bağ kurmasını, cümlede görev almasını sağlayan, halini, zamanını, sayısını, kişisini bildiren eklerdir.’’
10. Sınıf TDE ders kitabında soru cümlesi ile ilgili açıklama ve örneklere sıkça yer verilmiş fakat soru eki ya da edatının tanımı yapılmamıştır. Kitapta sadece bir noktada ‘’mı’’ ekinden soru edatı olarak bahsedilmiştir ve ekin işlevinin tespiti öğrencilere bırakılmıştır.
‘’ Metinde her kelimenin sonunda tekrarlanan ‘’mıdır’’ soru edatı metnin anlamını nasıl etkilemiştir?’’
11. Sınıf TDE ders kitabında ‘’mI,MU’’ soru eki diye adlandırılmış, yazılış biçimiyle ilgili bir örnek verilmiştir.
‘’Soru ekinden sonra gelen ekler bu eke bitişik yazılır.’’
12. Sınıf TDE ders kitabında soru eki veya edatının tanımı ya da işleviyle ilgili herhangi bir açıklama yapılmamış sadece soru işareti tanımlanırken ‘’soru eki’’ terimi kullanılmıştır.
‘’Soru işareti: Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.’’
Yukarıdaki tespitler incelendiğinde 9,10,11,12. Sınıflar TDE ders kitaplarının soru ekiyle/edatıyla ilgili yer verdiği açıklamalar/ örneklerin yetersiz ve birbiriyle tutarsız olduğu görülmektedir.
Bugün birçok dilbilimci başlangıçta mI,mU’nun edat olduğunu zamanla ekleştiğini ifade eder. Ekleştiği genel kabuldür. Ek olarak tanımlamak daha doğru olacaktır.
SON SÖZ:
mI,mU ekinin bazı kaynaklarda soru eki bazı kaynaklarda ise soru edatı olarak adlandırıldığı görülmektedir. Bu ikiliğin sebebi ekin edat kökenli olup zamanla ekleşmesindendir.
mI,mU’yu ek olarak tanımlamak daha doğru olacaktır. Hem isimlere hem de fiillere gelen bir çekim ekidir.
‘’ Tüm sorunları çözen annen miydi?
Annen tüm sorunları çözdü mü?’’
